Zajęcia adresowane do dzieci i młodzieży 10+
Cele:
- Otwarcie umysłów; rozwijanie refleksyjnego myślenia
- Doskonalenie umiejętności argumentacji
- Posługiwanie się kryteriami
- Doskonalenie umiejętności formułowania własnych pytań.
- Współpraca w grupie (w trakcie dialogów i wspólnej pracy w grupach)
- Ćwiczenia w mówieniu
- Posłużenie się rozmaitymi słownikami (w tym – źródłami dostępnymi w Internecie) i obserwacja ich przydatności do określonych celów
Pomoce:
- Przygotowane wcześniej zestawy materiałów wizualnych, które powinny być ciekawe/niezrozumiałe/intrygujące (przykłady materiałów: stare i nowe pocztówki/widokówki, wycinki z gazet, ulotki reklamowe, bilety komunikacji miejskiej, fotografie różnych obiektów(dziwnych) i ludzi, zestawy zapisanych na kartkach frazeologizmów, plansze z naklejonymi na nie geometrycznymi wzorami, pendrivy itp),
- Słownik języka polskiego. Nauk.: prof. Dr Mieczysław Szymczak. Tom 2. Warszawa (1979), s. 440 (tutaj hasła: oczywistość, oczywisty, oczywiście),
- Słownik wyrazów obcych PWN. naukowa prof. Dr Jan Tokarski. Warszawa (1980), s. 440 ; brak haseł,
- Słownik wyrazów bliskoznacznych. Pod red. Stanisława Skorupki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, s. 117 (tu: hasło: oczywisty),
- Skorupka S., Słownik frazeologiczny języka polskiego . A/P, s. 548 (tu: hasło: oczywisty)
- Telefony komórkowe (z dostępem do sieci)
Przebieg zajęć
- Proszę, by młodzież usiadła na dywanie w kilkuosobowych grupach (nieco od siebie oddalonych, by uniknąć możliwości obserwacji działań są siadów)
- Rozdaję grupom zestawy materiałów wizualnych (każdy zestaw jest nieco inny, choć niektóre elementy się powtarzają).
- Proszę, by elementy z zestawów podzielić na oczywiste i nieoczywiste. Nie tłumaczę znaczenia tych pojęć.
- Pilnuję, by w trakcie dokonywania wyboru w grupach toczył się dialog; członkowie grup powinni się ze sobą naradzać.
- Proszę każdą grupę o wybranie delegata, którego zadaniem będzie przedstawienie rezultatu pracy swojej grupy.
- Delegaci przedstawiają rezultat pracy swoich grup. Pozostali członkowie grupy mogą uzupełniać jego wypowiedzi. Zachęcam do tego.
- Uczestnicy zajęć (już bez podziału na grupy) wypowiadają się swobodnie na temat dotychczasowego przebiegu ćwiczenia (mówią o swoich obserwacjach, np. że niektóre elementy w jednej grupie były zaliczone do oczywistych, a w innej grupie – do nieoczywistych).
- Pytam, dlaczego tak się dzieje (że jedne elementy zaliczane są do oczywistych, a inne – nie). Czekam na wnioski.
- Wynotowuję (na tablicy lub na innej, dostępnej powierzchni – planszy, flipcharcie itp) pojawiające się w wypowiedziach cechy oczywistości i nieoczywistości.
- Proszę, by młodzież sformułowała (indywidualnie) pytania, nad którymi warto się zastanowić.
- Zapisuję na bieżąco pytania (na tablicy lub flipcharcie)
- Proszę klika osób, by w rozdanych słownikach znalazły hasło: oczywisty. Można skorzystać również ze słowników, dostępnych w sieci.
- Proszę, by chętne osoby spróbowały wyciągnąć wnioski z dotychczasowych obserwacji (narzuca się – niby – wniosek, że słowniki nie wystarczają, by w sposób pogłębiony rozumieć pojęcia, ale wcale nie jest pewne, że się pojawi);
- Zajęcia kończą się odczytaniem sformułowanych pytań i wyborem (drogą głosowania) najciekawszego pytania. Proszę, by ochotnicy w domu przygotowali krótką (lub dłuższą), pisemną wypowiedź, w której ustosunkują się do tego pytania.
- Obiecuję, że odczytamy wszystkie powstałe wypowiedzi i – jeśli będzie taka wola – przeprowadzimy dyskusję/rozmowę na ten temat.
Uwagi
Często mówimy, że przecież to jest oczywiste. Oczywiste, to znaczy, jakie? Oczywistość (paradoksalnie) wcale nie musi być oczywista. Uwaga i zastanowienie, refleksja i moment zatrzymania myśli mają duże znaczenie.
Ad.2. Powodzenie zajęć w poważnym stopniu zależy od zestawów przygotowanych wcześniej przedmiotów; tu mamy spore pole do wyobraźni i… zabawy;
Ad. 7, 8, 9, 10. Swobodne wypowiedzi dzieci nie są dyskusją (należy odróżniać te dwie aktywności!), więc nie muszę pilnować zanadto dyscypliny myślowej; jednak uważam, by zachować jakiś sensowny porządek wypowiedzi: dzieci nie powinny sobie przerywać ani się przekrzykiwać.
Ad. 11. Dobrze jest zadbać o to, by sformułowane przez dzieci pytania pozostały w zasięgu wzroku do następnych zajęć (pytania zawsze prowokują do myślenia); dlatego lepszy jest zapis na flipcharcie (można go odstawić pod jakąś ścianę) niż na zwykłej tablicy…
Ad. 13. Zachęcamy do wnioskowania, ale nie naciskamy ani nie formułujemy wniosku za uczniów.
Ad. 14, 15. Ważne jest, by zachować dużą dozę swobody; by dzieci poczuły, że uczestniczą w przygodzie intelektualnej na własne życzenie; dlatego praca domowa jest adresowana wyłącznie do chętnych… Warto zaryzykować!