Scenariusz zajęć „Głos” ukazał się drukiem w „Poradniku Bibliotekarza”
Lekcja jest adresowana do dzieci z klas 0 – 2. Inspiracją do zajęć jest książka Michała Bogdanowicza „Głos”.
Jej autor debiutuje jako twórca piszący dla dzieci. Z zawodu jest muzykiem – śpiewakiem operowym. W tym wypadku jednak jego główny zawód nie jest utrudnieniem, lecz uwierzytelnieniem poruszanego tematu, gdyż niewielkich rozmiarów książka (ładnie zilustrowana przez debiutującą w zawodzie ilustratora absolwentkę warszawskiej ASP – Julię Cybis) traktuje o głosie i jego roli w uzyskaniu własnej tożsamości. Bohaterem baśniowego opowiadania jest niemy Mały Wodnik (długo wyczekiwane dziecko Nimfy Błotnej i Wodnika), do którego nie dotarła przesyłka od Wielkiego Rozsyłacza Głosów. W związku z czym Mały Wodnik podejmuje podróż w poszukiwaniu swego głosu. Jak to bywa w podróży, zdarzają się przygody i spotkania. W końcu głos zostaje szczęśliwie odnaleziony, co napełnia bohatera poczuciem szczęścia.
I. Cele lekcji
- rozwój umiejętności językowo-myślowych (przede wszystkim umiejętność kategoryzacji i wyszukiwania konsekwencji)
- rozbudzanie umiejętności uważnego obserwowania świata
- rozwój myślenia refleksyjnego
- rozbudzenie zainteresowania książką i czytaniem.
II. Pomoce
- egzemplarz książki: Michał Bogdanowicz, Głos. Ilustracje Julia Cybis. Warszawa 2014. „Ezop Agencja Edytorska”
- rozwijane papierowe trąbki
- plansze z napisami reprezentującymi różne kategorie:
- zwierzęta
- ludzie
- przyroda nieożywiona/zjawiska przyrody
- cywilizacja
- kolorowe paski z napisami elementów, które trzeba będzie przyporządkować: – do kategorii A: kot, żaba, osioł, krowa, mysz,
– do kategorii B: niemowlę, przedszkolak, mamusia, śpiewak operowy
– do kategorii C: wodospad, morze, rzeka, wiatr, burza
– do kategorii D: fabryka, auto policyjne, straż pożarna, motocykl
III. Przebieg lekcji
- Odgadywanie głosów/ przyporządkowywanie głosów
Prosimy dzieci: „Spróbujcie pokazać głosem to, co jest napisane na wylosowanym pasku.”
Chętni losują paski (nie pokazując innym, co wylosowali) i – kolejno – starają się pokazać głosem to, co wylosowali. Reszta dzieci zgaduje, co to za odgłos. Gdy odgłos zostanie rozszyfrowany, dziecko kładzie pasek na odpowiedniej planszy.
- „Co by było, gdyby…” – wymyślanie konsekwencji.
Prosimy dzieci: „Zastanówcie się, co by było, gdyby głosu nie miały:
– żaby
– koty
– dzieci
– wodospady
– morze
– auta policyjne”
Dzieci podają swobodnie konsekwencje sytuacji, w której różne elementy świata „nie mają głosu” (same wybierają, o czym chcą mówić)
- Pytamy dzieci: „Do czego jest potrzebny głos?”. Dzieci próbują swobodnie wypowiadać się na ten temat.
IV. Zakończenie zajęć: zabawa dźwiękowa
- Dzieci otrzymują papierowe, zwijane trąbki. Prowadzący dzieli grupę na dwa – trzy zespoły i organizuje zabawę dźwiękową z użyciem papierowych, rozwijanych trąbek; na przykład:
- nauczycielka klaszcze: raz – dwa – trzy, pierwsza grupa trąbi razem – raaaaz.
- nauczycielka klaszcze: raz – dwa – trzy – cztery, druga grupa trąbi razem – raaaaz, dwaaa.
- nauczycielka klaszcze: raz – dwa – trzy – cztery – pięć, trzecia grupa trąbi razem – raaaaz, dwaaa, trzyyy.
2. Wyciszenie dzieci
Po trąbieniu i klaskaniu prosimy dzieci, by zamknęły oczy i w myślach odliczyły do dwudziestu, słuchając ciszy. Pozwalamy otworzyć oczy i zaczynamy dzieciom czytać książkę. Jeśli mamy wystarczająco dużo czasu, czytamy całą.
UWAGI
Ad.III/ 1. Plansze z nazwami kategorii, ułożone w widocznym miejscu, mogą nieco ułatwić i ukierunkować myślenie. Ten moment jest ważny, ponieważ dzieci podczas porządkowania pasków (czynność kategoryzacji) uczą się w praktyce stosowania kryteriów (nie trzeba na razie używać tego pojęcia).
Ad. III/2. W czasie swobodnych wypowiedzi na temat konsekwencji (skutków) „braku głosu” ważne jest, by nauczyciel pozwolił dzieciom na zastanowienie się i wyartykułowanie własnych uwag. Pozwólmy też wybrać dziecku, o czym chce mówić. Jedno dziecko będzie wolało rozważać skutki braku głosu u auta policyjnego, a inne u żaby lub niemowlaka. Niech każde wybierze to, co jest dla niego w danym momencie najciekawsze. Nie należy dzieci popędzać, ani mówić za nie. To jest trudny problem. Na ogół jedna wypowiedź prowokuje kolejne pomysły i wypowiedzi. To może być bardzo ciekawy moment lekcji. Ma on również znaczenie wychowawcze – uczy uwagi, buduje postawę refleksyjną (dzieci mogą zacząć zastanawiać się nad konsekwencjami w ogóle…)
Ad.III/3. Podobnie, jak w myślowej pracy nad konsekwencjami i tutaj należy zostawić dzieciom dużo przestrzeni do swobodnych wypowiedzi. Na naciskać, nie popędzać. Uważnie słuchać, co mają do powiedzenia. Nie wartościować wypowiedzi (nie ganić, ale również nie przesadzać z pochwałami; to często onieśmiela i wprowadza element rywalizacji). Wypowiedzi dzieci nie muszą kończyć się żadnym podsumowaniem, ani wnioskiem.
Ad. IV./1 Zakończenie zajęć jest, jak to powiedziano wyżej, zabawą dźwiękową i może stanowić pointę zajęć. Jest ich niewerbalnym uzupełnieniem. Ostatni segment zajęć mówi bowiem, że głos jest potrzebny (również) do zabawy.
Ad. IV/2. Moment wyciszenia jest ważny przede wszystkim ze względów porządkowych: rozbrykane dzieci trzeba łagodnie doprowadzić do ładu. Czytanie książki na zakończenie zajęć jest zasygnalizowaniem związku pomiędzy działaniami i wypowiedziami (samodzielnymi myślami) dzieci a literaturą. To czas na chłonięcie literackiej opowieści.
Hanna Diduszko